Các đĩa gốm có tráng men giữ được khả năng chống bám bẩn chủ yếu vì chúng không hấp thụ nhiều chất lỏng. Các phiên bản không tráng men thường dễ ngấm chất lỏng do độ xốp có thể lên tới 15%. Những lỗ nhỏ li ti cho phép đồ uống và các hạt thực phẩm len lỏi vào bên trong. Nhưng khi có một lớp men tốt, độ xốp này giảm xuống dưới 0,5 phần trăm. Kết quả là các vết cà phê, dầu mỡ và cả sốt cà chua cũng chỉ nằm trên bề mặt chứ không thấm sâu vào bên trong đĩa. Hầu hết mọi người nhận thấy các vết bẩn bề mặt này có thể dễ dàng lau sạch bằng các sản phẩm vệ sinh thông thường mà không cần xử lý đặc biệt hay thay thế.
Gốm tráng men có bề mặt nhẵn, bóng như thủy tinh khiến chúng khá hiệu quả trong việc ngăn thấm chất lỏng. Khi nước tiếp xúc với các bề mặt này, nó có xu hướng tạo thành những giọt lăn chứ không lan rộng ra do ảnh hưởng của sức căng bề mặt. Góc giữa mặt nước và bề mặt gốm thường lớn hơn 110 độ, điều mà các nhà khoa học gọi là hành vi kỵ nước (hydrophobic). Tính chất này giúp ít chất bám vào bề mặt sau khi sử dụng, làm cho việc vệ sinh dễ dàng hơn nhiều so với các vật liệu như đồ gốm nung hay đất sét đỏ, vốn hấp thụ chất lỏng vào các lỗ rỗng của chúng. Tất nhiên, không có vật liệu nào hoàn hảo, nhưng đối với đồ dùng nhà bếp hàng ngày, sự khác biệt này thực sự quan trọng khi xử lý các vết tràn và vết bẩn.
Nung gốm ở nhiệt độ trên 1200°C biến đổi đất sét và men thành một cấu trúc đặc, tinh thể với kích thước lỗ rỗng dưới 1 micron—đủ nhỏ để ngăn chặn hầu hết các phân tử hữu cơ. Nghiên cứu trong ngành cho thấy gốm nung ở nhiệt độ cao vượt trội hơn 70% so với loại nung ở nhiệt độ thấp trong các bài kiểm tra lão hóa tăng tốc, duy trì khả năng chống bám bẩn lâu dài nhờ độ bền cấu trúc.
Khi gốm được nung trong lò, lớp men thực sự nóng chảy và tạo thành một lớp được gọi là lớp thủy tinh hóa, bám chặt vào thân gốm ở cấp độ hóa học. Kết quả cuối cùng? Độ cứng bề mặt tăng lên khoảng mức 6 hoặc 7 trên thang Mohs, tương đương với thạch anh về khả năng chống trầy xước. Nghiên cứu cho thấy các bề mặt được xử lý này hấp thụ vết bẩn ít hơn nhiều so với gốm thông thường không tráng men — theo các bài kiểm tra trong phòng thí nghiệm, ít hơn khoảng 95%. Ngoài ra, chúng còn có khả năng chịu được nhiều loại axit và bazơ từ pH 2 đến tận pH 12. Điều này khiến gốm tráng men đặc biệt phù hợp để dùng đựng các thực phẩm như trái cây họ cam quýt hoặc sốt cà chua, nơi mà hiện tượng bám bẩn sẽ là vấn đề nghiêm trọng nếu không có lớp men.
Gốm sứ tráng men hiện đại sử dụng các loại men không chì, dựa trên frit, có tính trơ về mặt hóa học và không phản ứng với thực phẩm. Các công thức này ngăn ngừa vết bẩn và sự xuống cấp theo thời gian. Kiểm định quy định xác nhận chúng duy trì hiệu suất chống bám bẩn qua hơn 10.000 chu kỳ làm sạch, vượt trội hơn nhựa và kim loại tráng men về độ bền và an toàn.
Lớp phủ gốm sứ tiên tiến tích hợp công nghệ kỵ nước và siêu kỵ nước, đạt được góc tiếp xúc nước trên 150° trong một số trường hợp. Các xử lý này tạo thành một lớp chắn bền, liên kết chắc chắn, khiến chất lỏng đọng thành giọt và lăn off. Các bài kiểm tra thương mại cho thấy lớp phủ như vậy giảm khả năng hấp thụ cà phê và dầu đi 87% so với bề mặt chưa xử lý.
Hiệu ứng "sen" cho phép khả năng tự làm sạch: các giọt chất lỏng kéo theo các hạt thức ăn khi chúng lăn khỏi bề mặt. Cơ chế này ngăn chặn 72% các cặn bã thông thường—như sốt cà chua và nghệ—bám dính (nghiên cứu về bề mặt không xốp, 2023). Việc nghiêng đĩa ở góc ±15° trong quá trình tráng nước sẽ tăng cường khả năng thoát nước và cải thiện hiệu quả làm sạch.
Gốm chưa tráng men hấp thụ 3–7% nước do có các lỗ hở, trong khi đĩa gốm tráng men giữ mức hấp thụ dưới 0,5% nhờ lớp thủy tinh hóa. Sự khác biệt này ảnh hưởng đáng kể đến độ vệ sinh và việc bảo trì:
| Bất động sản | Đĩa gốm tráng men | Gốm chưa tráng men |
|---|---|---|
| Thấm màu | Chỉ ở bề mặt | Dưới bề mặt |
| Sự bám dính vi khuẩn | 12 CFU/cm² | 380 CFU/cm² |
| Hiệu suất làm sạch | loại bỏ 90% cặn bẩn | loại bỏ 45% cặn bẩn |
Bằng cách loại bỏ hiện tượng mao dẫn, lớp men không xốp làm giảm cả việc nhiễm màu và giữ lại vi sinh vật, từ đó tăng cường độ sạch sẽ và dễ dàng bảo trì.
Nước ấm và nước rửa chén có độ pH trung tính có thể loại bỏ hiệu quả các cặn bẩn thông thường mà không làm hỏng lớp men. Một nghiên cứu năm 2023 của NSF International cho thấy miếng bọt biển cellulose làm giảm 83% vết xước vi mô so với các lựa chọn tổng hợp. Luôn tráng kỹ để tránh làm mờ bề mặt do cặn xà phòng.
Khăn sợi microfiber tận dụng tính chất điện tĩnh để bắt giữ 99% các hạt dầu mỡ mà không cần hóa chất. Kết cấu không mài mòn của chúng ngăn ngừa các vết xoáy, khác với khăn cotton thường để lại sợi xơ dài 5–10 micron (Tạp chí Nghiên cứu Dệt may 2023). Sử dụng nước dưới 60°C để tránh gây căng nhiệt lên lớp men.
Hỗn hợp bột baking soda và nước theo tỷ lệ 3:1 hoạt động như chất oxy hóa nhẹ, giúp loại bỏ các vết cà phê và nghệ thông qua phản ứng sủi bọt. Nghiên cứu cho thấy nó loại bỏ được 94% các vết bẩn hữu cơ mà không làm thay đổi tính kỵ nước của bề mặt. Hạn chế thời gian sử dụng tối đa 10 phút để bảo vệ độ bền của lớp men.
Các miếng cọ và miếng cọ thép tạo ra những vết xước sâu 3–5 μm, làm tăng khả năng giữ vết bẩn lên 40% (Tạp chí Vệ sinh Bề mặt, 2024). Thay vào đó, hãy dùng mút melamine để loại bỏ cặn khoáng — trong các thử nghiệm kiểm soát, nó loại bỏ cặn canxi hiệu quả hơn 2,6 lần so với baking soda.
Đĩa gốm tráng men có thể kéo dài hàng thập kỷ nếu được bảo dưỡng đúng cách. Độ bền của chúng bắt nguồn từ quá trình nung ở nhiệt độ cao tạo thành bề mặt thủy tinh hóa, nhưng việc chăm sóc thường xuyên là yếu tố thiết yếu để duy trì hiệu suất theo thời gian.
Mặc dù có khả năng chống bám bẩn, lớp men dễ bị mài mòn cơ học. Hãy lưu trữ các đĩa đứng thẳng với lớp đệm bảo vệ hoặc tấm ngăn bằng vải nỉ để tránh các vết xước vi mô do xếp chồng. Trong môi trường thương mại, kệ đựng đạt chuẩn NSF với các điểm tiếp xúc silicone cung cấp giải pháp lưu trữ an toàn và giảm nguy cơ vỡ mẻ trong quá trình thao tác.
Những thay đổi nhiệt độ đột ngột, đặc biệt khi vượt quá 150°C (khoảng 302°F), thường dẫn đến việc hình thành các vết nứt nhỏ vì lớp men giãn nở ở tốc độ khác với lớp đất sét bên dưới. Theo nghiên cứu từ World of Stones USA năm 2023, các sản phẩm gốm sứ được nung ở nhiệt độ trên 1200°C có khả năng chịu đựng những loại ứng suất này tốt hơn khoảng 35%. Khi xử lý các đĩa gốm, nên để chúng nguội hoàn toàn về nhiệt độ phòng trước khi cho vào lò nướng hoặc tủ đông. Bước đơn giản này có thể giúp tránh được nhiều rắc rối về sau.
Với cách bảo quản phù hợp, đồ dùng ăn bằng gốm tráng men giữ được 95% khả năng chống bám bẩn ban đầu sau 10 năm sử dụng thường xuyên, vượt trội hơn nhiều so với các vật liệu xốp như gỗ hoặc đất nung.
Gốm sứ tráng men thực sự rất tốt trong việc chống bám bẩn vì nó có bề mặt không cho chất lỏng thấm vào. Gỗ thì hoàn toàn khác do dễ hút chất lỏng và bị ố vĩnh viễn. Gốm sứ chỉ đơn giản là giữ cho mọi thứ đổ lên bề mặt không thể thấm xuống bên dưới. Bề mặt nhựa theo thời gian thường giữ lại các vết như trà hoặc dầu mỡ. Một số kim loại thậm chí có thể phản ứng với những gì chúng tiếp xúc, dẫn đến han gỉ hoặc làm thực phẩm có vị kim loại kỳ lạ mà không ai muốn. Điều làm cho gốm sứ nổi bật chính là tính ổn định hóa học cao. Thực phẩm có tính axit sẽ không làm thay đổi hình dạng hay ảnh hưởng đến đồ ăn của chúng ta, đó là lý do tại sao nhiều nhà sản xuất đồ dùng nhà bếp vẫn lựa chọn gốm sứ cho các sản phẩm bền lâu.
Bề mặt vitrified cho phép làm sạch dễ dàng bằng nước ấm và chất tẩy rửa nhẹ. Vì không giữ lại các mảnh vụn thực phẩm như gốm tráng men hay gỗ, chỉ cần lau đơn giản là có thể loại bỏ 92% các vết bẩn thông thường (Tạp chí Khoa học Vật liệu 2023), so với 45–60% trên các vật liệu xốp khác. Điều này khiến gốm sứ đặc biệt phù hợp với các môi trường sử dụng nhiều.
Gốm sứ không thấm nước kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn lâu hơn gấp ba lần so với nhựa hoặc gỗ (Báo cáo An toàn Thực phẩm 2023). Bề mặt chống trầy không lưu giữ vi sinh vật như nhựa đã mòn, và có thể chịu được nhiệt độ máy rửa chén mà không bị biến dạng. Những đặc tính này khiến gốm sứ tráng men trở thành lựa chọn vệ sinh và bền vững cho cả sử dụng tại nhà lẫn trong môi trường thương mại.
EN
